پسته

این مورد را ارزیابی کنید
(2 رای‌ها)

مسعودي مورخ وجهانگرد قرن چهارم هجري قمري در كتاب مروٌج الذٌهب و معادن الجوهر نوشته است : «چون آدم ازبهشت بيرون شد مشتي گندم و سي شاخه از درختان بهشت همراه داشت كه از آن جمله ده ميوه پوست دار بود : بادام ، فندق ، پسته».

محمد ابن جرير طبري (قرن سوم هجري قمري )پيدايش پسته رابا استقرارحضرت آدم دركره زمين هم زمان دانسته و نوشته است: "گويند ميوهايي كه خداوند هنگام هبوط به آدم داد سي جور بود ده نوع ميوه پوست دار،ده نوع ميوه هسته دار وده نوع ميوه بي پوست وبي هسته .ميوه هاي پوست دار شامل :گردو،بادام،وپسته و...".

درتورات نيز از پسته سخن به ميان آمده است.در باب 43از سفر پيدايش گفته شده است كه "يعقوب هنگام فرستادن فرزندانش به دربار يوسف حاكم مصر توصيه مي كند كه از محصولات سرزمين خود به عنوان ارمغان برايش ببرند".درزمره ي اين پيشكش ها از عسل،كتيرا وپسته نام برده شده است .

پسته گیاهی است که از دیرباز در نقاط مختلف ایران مورد کشت و پرورش قرار می گرفته است. جنگل های وحشی و خودروی پسته در ناحیه شمال شرقی ایران و نواحی هم مرز با ترکمنستان و افغانستان پیشینه ای باستانی دارد و تصورمی رود که درخت پسته حدود 4-3 هزار سال قبل در ایران اهلی شده و مورد کشت و کار قرار گرفته است. سرخس را از قدیمی ترین مناطق کشت پسته می دانند. سابقه کشت پسته در دامغان ، سمنان و قزوین را به قرن هفتم هجری و در استان کرمان به قرن دوازدهم هجری نسبت می دهند. کشت پسته در سایر نقاط ایران سابقه 200-150 ساله دارد. علیرغم سابقه طولانی کشت پسته ایران ، پسته کاری در دهه های اخیر توسعه بیش از پیش فزاینده ای داشته است.

موطن اصلی و قدمت درخت پسته

در باره ي محل پيدايش پسته،منابع مختلف نظرهاي گوناگون بيان مي كنند:يك نويسنده فرانسوي آن را بومي ايران ، عربستان و سوريه دانسته است.دانشنامه بريتانيكا پسته را بومي ايران مي داند دانشنامه آمريكانا پسته را از آسياي غربي مي داند. لاروس آن را به آسياي صغير نسبت مي دهد،در كتاب دانشنامه فارسي خاورميانه ونواحي مديترانه ودر كتاب المنجد از تركستان به عنوان زادگاه پسته ياد كرده اند . درخت پسته معمولی و یا پسته ایرانی پستاشیا ورا (Pistacia vera) به شکل جنگل های انبوه در شمال شرقی ایران دیده می‌شود لذا می‌توان گفت که اصل این جور پسته از ایران است. درخت پسته از ایران به سایر نقاط مخصوصاً به سواحل دریای مدیترانه (جنوب اروپا و شمال آفریقا) رفته است.

مشخصات گیاه شناسی درخت پسته

          پسته از خانواده Anacardiaceae و با نام علمی  Pistachio Vera L می باشد. رقم های مورد استفاده در ایران P. vera  ، P. khinluk  و P. muticaمی باشد. درخت پسته گیاهی است دو پایه یعنی گل های نر و ماده جدا از یکدیگر و روی درخت مجزا قرار گرفته است كه ارتفاع آن به حدود پنج متر مي رسد. برگ هاي درخت پسته متناوب و مركب از 2 يا 3 برگچه نوك تيز با يك برگچه انتهايي است و به رنگ سبز روشن  مي باشد. گل هاي آن خوشه اي است گل نر آن فاقد گلبرگ است. گل آذین درخت پسته به طور کلی خوشه‌ای است و در خوشه نر که گل ها به یکدیگر فشرده و متراکم هستند. تعداد زیادتری گل مشاهده می‌شود تا در خوشه ماده که فاصله از گل ها یکدیگر زیاد است و به همین علت این نوع گل ها خوشه افشان و شلی تشکیل می‌دهند. گل های ماده دارای یک تخمدان و یک تخمچه هستند ، ولی کلاله منشعب و دارای سه شاخه است. برگ درخت پسته از 5 تا 7 برگچه تشکیل شده است. ریشه درخت محوری و عمودی است و تا عمق بیش تر از دو متر در داخل خاک فرو می‌رود. تلقیح گل های ماده به وسیله باد انجام می‌گیرد.

پسته گياهي نيمه گرمسيري از خانواده Anacardiacaeوجنس Pistacia است كه در سال 1737ميلادي توسط لينه نامگذاري شده است .

پس داراي يازده گونه است كه عبارتند از:

 پسته خوراكي P.vera بنه P.mutica چاتلانقوش،P.mexicano ،   P.lentiscus، P.integerrima، P.chinesis .palaesting، P.kinjuk ،P.atlantica ،P.texano، P.terbinthus كه در ايران تا كنون سه گونه نخست شناخته شده است .

ازاين گونه ها P.vera  اهلي است وارزش اقتصادي دارد واز بقيه گونه ها به عنوان پايه يا به عنوان گياه زينتي استفاده مي شود .در بيش از 99درصد از باغ هاي پسته ايران ،از گونه p.vera  به عنوان پايه استفاده شده است .پسته درختي دو پايه و خزان كننده است .گل هاي نر اواسط تا اواخر فروردين و گل هاي ماده چند روز بعد بصورت خوشه ظاهر مي شوند كه براساس شرايط آب وهوايي هر منطقه وزمان ظاهر شدن متفاوت مي باشد.

درخت پسته از7تا9سالگي به بار مي نشيند،اين درخت دماي 45درجه بالاي صفر و25درجه زير صفر را تحمل مي كند.پسته گياهي مقاوم به خشكي وكم آبي است وبعد از خرما مقاوم ترين درخت در برابر شوري است .

به طور کلی انواع مختلف پسته را از حیث شکل ظاهری به دو دسته می‌توان تقسیم کرد. یکی بادامی و دیگری فندقی. در شکل بادامی طول پسته از عرض یا قطر آن خیلی زیادتر است به طوری که شکل کشیده بادامی به پسته می‌دهد. در صورتی که در شکل فندقی تفاوت بین طول و قطر پسته خیلی کم است. علاوه بر این در شکل بادامی فاصله دو لب داخلی پوست پسته خندان کمتر از همین فاصله در شکل فندقی است. در پسته بادامی گاهی اتفاق می‌افتد که نوک باریک پسته کمی به شکل نوک خنجر خمیده است این شکل پسته را خنجری می‌نامند.

پراكنش جغرافيايي

پيدايش پسته را در ايران به4تا5هزار  سال پيش نسبت مي دهند ومي گويند از ايران به ديگر مناطق جهان برده شده است.برتولدلوفر ايران شناس آمريكايي مي گويد :نام درخت پسته در زبان هاي يوناني ،لاتين ،زبانهاي اروپايي ،عربي،تركي،روسي ، ژاپني و ديگر زبانها از نام ايراني اين اين درخت گرفته شده است .درپارسي قديم نام اين درخت پيستاكو ،درپارسي ميانه (پهلوي) پيستاك بوده وبعدها به پسته تبديل شده است.

برخي پژوهشگران كشت پسته را در ايران ، در زمان پارتها ودر نواحي مستعد پارت (خراسان) كه نزديكترين منطقه به زادگاه طبيعي آن است ،مي دانند وگسترش آنرا به ساير نواحي ايران ،به پس از اسلام نسبت مي دهند وبر اين باورند كه قم نخستن وقديمي ترين ناحيه پسته خيز ايران پس از اسلام است كه پيشينه آن به نيمه اول قرن هجري مي رسد و در سال 340هجري درختان پسته آنجا مشمول ماليات بوده است.

اولين نوشته درباره پسته دامغان، سمنان، و قزوين مربوط به قرن هفتم هجري است ولي برخي براين باورند كه سابقه پسته در قزوين به 1600سال پيش مي رسد واز آنجا به دامغان و سمنان برده شده است .پسته كاري در منطقه كرمان را به قرن دوازدهم هجري نسبت مي دهند.كشت پسته درساير نقاط ايران به150تا 200سال گذشته مربوط مي شود .به رغم سابقه طولاني كاشت پسته درايران ،پسته كري در نيم قرن اخير توسعه بيش از پيش وفزاينده يافته است.

شرایط اقلیمی

بارندگی های بهاره، یخبندانها و وزش بادهای گرم و خشک کننده مانع تلقیح و رطوبت زیاد در طول فصل رشد گیاهی باعث تشدید حمله و خسارت بیماریهای قارچی می شوند. وزش بادهای تند وشدید نیز در تربیت نهالهای جوان تاثیر نامطلوبی می گذارد.

جهت کمک به بیداری و رویش جوانه های خواب و تولید گل آذین های نرمال و تسریع در رشد گیاهی و باردهی در کالیفرنیا حداقل به هزار ساعت سرمای زمستانه پایین تر از 7ºc نیاز است و چنانچه جمع درجه حرارت کمتر از 670 ساعت باشد ( چنانکه در سال 78- 1977 اتفاق افتاد ) گلدهی و برگدهی درخت به تاخیر می افتد و برگها نامنظم و بدقواره می شوند و تولید محصول کاهش پیدا می کند. مضافاٌ آنکه هیچ گونه مواد یا محلول شیمیایی نیز چنین کمبودهایی را تامین یا جبران نمی کند.

درخت پسته را به راحتی می توام در اغلب خاکها با بافت و جنس مختلف کاشت به طوری که در زمین های آهکی و شور هم طاقت و تحمل آن بهتر از سایر درختان میوه بوده است اما در اراضی زهدار و کم عمق و سخت و سنگی نتیجه خوبی نشان نمی دهد. بهترین خاک مورد پسند پسته، خاک های شنی و رسی با زهکشی مطلوب و تهویه شده است که هر چه عمق آن بیشتر و یکنواخت تر باشد رشد آن بهتر و تولید آن زیادتر خواهد بود.

چنانکه قبلاٌ اشاره شد، درخت پسته آب یاب است به طوری که درشرایط سخت بی آبی هم زنده مانده است. منافذ یا روزنه های برگ در درخت پسته حساسیت کمتری نسبت به خشکی داشته و نسبت به سایر درختان میوه سردسیری طاقت بیشتری در مقابل کم آبی از خود نشان می دهند. با این حال، از نظر اقتصادی بهترین نتیجه وقتی گرفته می شود که درخت به حد کافی آب خورده باشد. میزان، روش و زمان آبیاری عواملی هستند که تاثیر زیادی در چگونگی تولید محصول و رشد گیاهی، به خصوص در رشد درختان نو کاشت و جوان دارند.

( كشت وتوليد پسته ،از: لوئيز فرگوسن – مترجم :مهندس محمود درويشان – ص 3و4 )

آب و هوای مطلوب پسته

درخت پسته به سرمای شدید زمستان و گرمای زیاد تابستان هر دو مقاوم است. درخت پسته با هوا و زمین مرطوب سازگاری ندارد. رطوبت زیاد در زمین باعث تولید بیماری صمغ و پوسیدگی یقه درخت می‌شود که به تدریج درخت را ضعیف و بالاخره خشک می‌کند. درخت پسته به کم آبی و خشکی مقاومت زیاد نشان می‌دهد به طوری که درختان کهن را می‌توان بدون آبیاری بر مدت خیلی طولانی (شاید چند ده سال) زنده نگاه داشت.

خاک مطلوب پسته

بهترین خاک ها برای کاشت درخت پسته خاک های لیمونی سبک یعنی شن و رس می‌باشد. در اراضی سبک مصرف کود برای برداشت رضایت بخش است ولی در اراضی رسی سنگین که رطوبت را به مقدار زیاد و برای مدتی طولاتی در خود نگاه می‌دارد کاشت این گیاه نتیجه رضایت بخشی نمی‌دهد و مقدار محصول چندان قابل توجه نخواهد بود. درخت پسته تا اندازه‌ای تحمل شوری خاک را می‌کند.

ارزش غذایی و دارویی پسته :

          پسته گرم و خشك و بـــراي افـــراد گرم مـــزاج مضر است. مصلح آن سكنجبين مي باشد. پسته بسيار مقوي و داراي ويتامين هاي B1 و B2 و ويتامين pp و ويتامين E مي باشد. املاح معدني هم دارد و در تقويت قواي جسمي و جنسي و سلول هاي مغزي موثر است. در پسته مقدار قابل توجهي آهن وجود دارد و با داشتن مواد ديگري چون پتاسيم ، منيزيوم تامين كننده احتياجات بدن و خون است. البته مصرف زياد پسته باعث مي شود كه مقدار ازت در خون و بدن بالا رود و شايد به همين علت است كه عده اي معتقدند پسته باعث كثيف شدن خون مي شود ، البته اشخاصي كه دچار ضعف و نارسائي كبد هستند و مبتلايان به بيماري هاي نقرس و ديابت و ناراحتي كليه بايد از خوردن پسته خودداري كنند.

خواندن 4038 دفعه
محتوای بیشتر در این بخش: زعفران »